Jak ustanowić opiekę tymczasową dla małoletniego obywatela Ukrainy,który przebywa w Polsce?

Zgodnie z art. 25 ust. 1 Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa z dnia 12 marca 2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 583) małoletniego obywatela Ukrainy (który nie ukończył 18 lat) przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez opieki osób dorosłych odpowiedzialnych za niego zgodnie z prawem obowiązującym w Rzeczypospolitej Polskiej, reprezentuje oraz sprawuje pieczę nad jego osobą i majątkiem opiekun tymczasowy. Zatem w sytuacji gdy opiekujecie się Państwo małoletnim obywatelem Ukrainy, którego nie jesteście rodzicem lub opiekunem prawnym należy wystąpić do sądu opiekuńczego o ustanowienie opieki tymczasowej. Jest to niezwykle istotne dla uregulowania niezbędnych formalności dziecka, takich jak m.in. wyrażenie zgody na leczenie czy odbycie wycieczek szkolnych oraz umożliwienie korzystania przez małoletniego z pomocy socjalnej.

Kto może zostać ustanowiony opiekunem tymczasowym dla małoletniego obywatela Ukrainy?

Opiekunem tymczasowym może zostać ustanowiona osoba dorosła (powyżej 18 roku życia), bez względu na obywatelstwo. Nie jest również wymagane aby opiekun tymczasowy znał język polski. Ustanawiając opiekuna tymczasowego, sąd kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka. Opiekun tymczasowy powinien być ustanowiony przede wszystkim spośród krewnych, powinowatych lub innych osób dających rękojmię należytego wykonywania obowiązków opiekuna. Najczęściej opiekunami tymczasowymi zostają osoby, u których dziecko mieszka w Polsce. Jeżeli jednak brakuje kandydata do pełnienia funkcji opiekuna tymczasowego sąd w porozumieniu z właściwymi organami do spraw wspierania rodzin ustali odpowiedniego kandydata na opiekuna, który spełnia wymogi określone w powyższej ustawie niezbędne do pełnienia tej funkcji opiekuna tymczasowego.

Uprawnienia opiekuna tymczasowego.

Opiekun tymczasowy reprezentuje małoletniego, wyraża w jego imieniu zgody w bieżących sprawach życiowych, składa w imieniu dziecka wnioski o wypłatę świadczeń socjalnych (m.in. o wsparcie jednorazowe, o wypłatę świadczenia wychowawczego 500 plus czy świadczeń z PCK i itd.), podpisuje w jego imieniu dokumenty urzędowe oraz sprawuje bieżącą pieczę nad osobą i majątkiem małoletniego. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że ustanowienie opieki tymczasowej nie pozbawia rodziców praw rodzicielskich w stosunku do osoby dziecka i w żadnym wypadku nie oznacza również otwarcia procedury adopcyjnej. Opieka tymczasowa nie ogranicza władzy rodzicielskiej rodziców. Jest bowiem jedynie uproszczonym rozwiązaniem dla małoletnich obywateli Ukrainy przebywających w Polsce, by na czas rozłąki z rodzicami zostali objęci formalnoprawną i faktyczną opieką, gdyż jako osoby niepełnoletnie nie mają pełnej zdolności do reprezentacji we wszystkich bieżących sprawach życiowych. Wykonywanie opieki tymczasowej podlega nadzorowi ośrodka pomocy społecznej, a opiekunom tymczasowym oraz małoletnim obywatelom Ukrainy zapewnia się dostęp do nieodpłatnej pomocy prawnej.

Wniosek o ustanowienie opieki tymczasowej.

Wniosek o ustanowienie opiekuna tymczasowego należy złożyć do sądu opiekuńczego (wydziału rodzinnego i nieletnich sądu rejonowego) właściwego ze względu na miejsce pobytu małoletniego. Wniosek nie podlega opłacie sądowej. Koszty postępowania ponosi Skarb Państwa. Podczas przygotowania wniosku warto skorzystać z przykładowych wzorów wniosku przygotowanego przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich IUSTITIA (wersja dwujęzyczna):

https://www.iustitia.pl/79-informacje/4422-zaktualizowana-wersja-formularza-wniosku-o-ustanowienie-opiekuna-tymczasowego-dla-maloletniego-obywatela-ukrainy

Formularz takiego wniosku można wydrukować i wypełnić odręcznie.

Sąd rozpoznaje wniosek bezzwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni od dnia wpływu do sądu.
Co do zasady sąd opiekuńczy o ustanowieniu opiekuna tymczasowego orzeka po przeprowadzeniu rozprawy i przesłuchaniu kandydata na opiekuna, osobę która sprawuje nad dzieckiem faktyczną pieczę oraz samego małoletniego jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala, uwzględniając w miarę możliwości rozsądne życzenie dziecka. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, jeżeli kandydat na opiekuna tymczasowego sprawuje faktyczną pieczę nad małoletnim, a okoliczności sprawy nie budzą wątpliwości co do prawidłowego wykonywania tej pieczy i dobro małoletniego się temu nie sprzeciwia, sąd może ograniczyć postępowanie dowodowe wyłącznie do dowodów z dokumentów i rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym.

Postanowienie o ustanowieniu opiekuna tymczasowego jest skuteczne i wykonalne z chwilą jego ogłoszenia, a gdy ogłoszenia nie było, z chwilą jego wydania. Oznacza to, że po wydaniu postanowienia o ustanowieniu opieki tymczasowej przez sąd można od razu wystąpić m.in. z wnioskiem o przyznanie świadczeń socjalnych na rzecz małoletniego. Gdyby jednak organ administracji publicznej wymagał potwierdzenia prawomocności orzeczenia sądowego, to należy złożyć do sądu opiekuńczego wniosek o wydanie odpisu postanowienia z klauzulą prawomocności.

W razie jakichkolwiek pytań pozostaję do Państwa dyspozycji, służę radą i zapraszam do kontaktu.