Zdarza się dość często, że dłużnicy na krótko przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości w sposób pozorny wyzbywają się majątku nie konsultując swoich zamierzeń z radcą prawnym. Najczęściej przekazują wartościowe składniki majątkowe ( w tym również nieruchomości) na rzecz bliskich członków rodziny. W ten sposób narażają się na wytoczenie przez syndyka powództwa o uznanie takiej czynności za bezskuteczną jako dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Instytucja skargi pauliańskiej.
Skarga pauliańska jako instytucja prawa cywilnego ma na celu ochronę wierzycieli w sytuacji gdy dłużnik dokonał czynności prawnej na rzecz osoby trzeciej i osoba ta uzyskała korzyść majątkową. Skarga pauliańska jest uprawnieniem wierzycieli do żądania od osoby trzeciej, która uzyskała korzyść majątkową, uznania czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną w stosunku do nich. Niezbędne jest wykazanie przez wierzyciela, że osoba trzecia wiedziała o pokrzywdzeniu wierzycieli lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Przy czym ustawodawca wprowadził domniemanie prawne zgodnie z którym jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Co istotne instytucja skargi pauliańskiej jest również powszechnie stosowana w postępowaniu upadłościowym, w tym również w upadłości konsumenckiej. Najczęściej chodzi tu o sytuacje gdy dłużnicy przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości w sposób pozorny wyzbywają się majątku przekazując wartościowe składniki majątkowe na rzecz bliskich członków rodziny (np. sprzedając nieruchomość czy też udział w prawie własności nieruchomości na rzecz matki, ojca, siostry, brata itp. ) i co powoduje uszczuplenie (pomniejszenie) majątku dłużnika.
Kto może wystąpić ze skargą pauliańską w postępowaniu upadłościowym?
Po ogłoszeniu przez sąd upadłości ze skargą pauliańską może wystąpić wyłącznie syndyk. Wynika to z jednoznacznej regulacji art. 132 ust. 1 Prawa upadłościowego, zgodnie z którym powództwo o uznanie czynności za bezskuteczną może wytoczyć syndyk. Jak zatem widać uprawnienia do wytoczenia powództwa nie przysługują bezpośrednio pokrzywdzonym wierzycielom, lecz samemu syndykowi który w postępowaniu upadłościowym reprezentuje interesu ogółu wierzycieli.
W jakim terminie syndyk może wystąpić ze skargą pauliańską?
Należy pamiętać, że uprawnienie syndyka do wystąpienia ze skargą pauliańską jest ograniczone czasowo. Przepisy ustawy Prawo upadłościowe wskazują wprost, że nie można żądać uznania czynności za bezskuteczną po upływie dwóch lat od dnia ogłoszenia upadłości, chyba że na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego uprawnienie to wygasło wcześniej. Termin ten nie ma zastosowania, gdy żądanie uznania czynności za bezskuteczną zgłoszone zostało w drodze zarzutu. W tym przypadku zastosowanie miał będzie termin pięcioletni. Jeżeli zatem upłynęły dwa lata od ogłoszenia upadłości, lecz nie upłynęło jeszcze 5 lat od daty dokonania czynności z pokrzywdzeniem wierzycieli, to uprawnienie syndyka do wystąpienia ze skargą pauliańską wygasa. Przy czym zarówno pięcioletni, jak i dwuletni termin biegną niezależnie od siebie.
W przypadku, gdy Sąd uzna zasadność złożonej przez syndyka skargi pauliańskiej to wówczas orzeknie o bezskuteczności czynności prawnej dłużnika względem masy upadłości. Składniki majątku upadłego, które zostały przekazane np. w formie umowy sprzedaży zostaną zaliczone do masy upadłości i będą podlegać likwidacji w postępowaniu upadłościowym.
Dlatego niezwykle istotne jest aby przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości lub jeszcze przed dokonaniem czynności prawnej mającej na celu wyzbycie się składników majątkowych dłużnik skonsultował się z radcą prawnym.
Dawid Pszczółka - Radca prawny Rybnik ul. Żorska 14/309 (Business Center, 3 piętro, dogodny dojazd), tel. 601 566 287
