Separacja (orzeczona na mocy orzeczenia sądowego) i rozwód to dwie odrębne i niezależne od siebie instytucje prawa rodzinnego. W niniejszym wpisie poruszę najważniejsze kwestie związane z różnicami i podobieństwami występującymi pomiędzy separacją a rozwodem, które pomogą rozwiać bardzo często pojawiające się wątpliwości wśród rozstających się małżonków.
Odmienne przesłanki pozytywne i negatywne umożliwiające orzeczenie separacji i rozwodu.
Sąd może orzec o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód, jeżeli między małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Rozkład pożycia ma charakter trwały, gdy zasady doświadczenia życiowego uzasadniają, biorąc pod uwagę okoliczności konkretnej sprawy, że powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi.
W przypadku separacji wystarczającą pozytywną przesłanką jej orzeczenia przez sąd jest zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Zupełny rozkład pożycia małżonków jest rozumiany tak samo jak w przypadku rozwodu, czyli jako całkowite ustanie więzi uczuciowych, fizycznych i gospodarczych między małżonkami. Jak więc widać idea instytucji separacji nie determinuje konieczności powstania zupełnego rozkładu pożycia małżonków i nie wyklucza powrotu małżonków do wspólnego pożycia.
Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód jest jednak niedopuszczalne, jeżeli wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków, jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz jeżeli rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Natomiast separacja może zostać orzeczona nawet jeżeli z żądaniem orzeczenia separacji wystąpi małżonek wyłącznie winny zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego.
Orzeczenie separacji nie znosi węzła małżeńskiego.
Kluczową różnicą pomiędzy separacją a rozwodem jest to, że separacja nie znosi węzła małżeńskiego. Separacja nie powoduje ustania małżeństwa. Związek małżeński małżonków pozostających w separacji trwa nadal, a żaden z małżonków pozostających nie może zawrzeć kolejnego małżeństwa. Zawarcie związku małżeńskiego przez osobę pozostającą w separacji stanowiłoby bowiem popełnienie przestępstwa bigamii. Natomiast po orzeczeniu rozwodu zawarcie kolejnego związku małżeńskiego jest możliwie, gdyż w tym przypadku dochodzi od rozwiązania małżeństwa.
Obowiązek wzajemnej pomocy przez małżonków pozostających w separacji.
Małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy, jeżeli wymagają tego względy słuszności. W takim wypadku są oni zobowiązani do wzajemnej pomocy zarówno materialnej jak i emocjonalnego wspierania się. W orzecznictwie wskazuje się, że taki wymóg względów słuszności, zobowiązujący małżonków pozostających w separacji do wzajemnej pomocy będzie istniał przykładowo kiedy jeden z małżonków poważnie zachoruje.
Tymczasem wskutek orzeczenia rozwodu małżonkowie przestają być wobec siebie zobowiązani do wykonywania spoczywających na nich obowiązków, które na nich ciążyły w trakcie trwania małżeństwa, z wyjątkiem wykonywania obowiązku alimentacyjnego.
Małżonek pozostający w separacji nie może powrócić do nazwiska noszonego przed ślubem.
Małżonek pozostający w separacji nie ma możliwości, w czasie jej trwania powrócić do nazwiska noszonego przed zawarciem związku małżeńskiego. Natomiast małżonek rozwiedziony może powrócić do nazwiska noszonego przed ślubem w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Jest to podyktowane właśnie tym, że małżeństwo małżonków pozostających w separacji trwa nadal i nie zostaje rozwiązane tak jak w przypadku rozwodu.
Odmienności w zakresie czasu trwania obowiązku alimentacyjnego.
W przypadku orzeczenia rozwodu gdy zobowiązanym do alimentów na rzecz drugiego małżonka jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego przedłuży wymieniony termin pięcioletni.
W przypadku separacji obowiązek alimentacyjny nałożony na małżonka niewinnego rozkładu pożycia małżeńskiego nie wygasa z upływem 5 lat od orzeczenia separacji. Jak widać z orzeczeniem separacji wiąże się spoczywający na małżonkach pozostających w separacji bezterminowy obowiązek alimentacyjny, który aktualizuje się po spełnieniu przesłanek analogicznych do rozwodu.
Na koniec wspomnę jeszcze o najważniejszych podobieństwach jakie występują pomiędzy separacją i rozwodem.
W orzeczeniu o separacji sąd podobnie jak w orzeczeniu o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód ustali co do zasady czy i które z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego. Jednak na zgodne żądanie małżonków tak w przypadku separacji jak i rozwodu sąd zaniecha orzekania o winie rozkładu pożycia i wówczas nastąpią takie skutki, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego.
Zarówno w wyniku orzeczenia separacji jak i rozwodu ustaje wspólność majątkowa między małżonkami.
Orzeczenie separacji wywołuje w prawie spadkowym podobne skutki jak orzeczenie rozwodu. Małżonkowie pozostający w separacji nie dziedziczą po sobie w ramach tzw. dziedziczenia ustawowego.
A co w sytuacji gdy jeden z małżonków wystąpi z żądaniem orzeczenia separacji, a drugi z żądaniem orzeczenia rozwodu?
Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód. Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, to wówczas sąd orzeka separację.
W razie jakichkolwiek pytań pozostaję do Państwa dyspozycji, służę radą i zapraszam do kontaktu.
Dawid Pszczółka - Radca prawny Rybnik ul. Żorska 14/309 (Business Center, 3 piętro, dogodny dojazd), tel. 601 566 287
