Kiedy sąd nie rozwiąże związku małżeńskiego przez rozwód, czyli o negatywnych przesłankach rozwodowych

Wystąpienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego nie oznacza automatycznie, że sąd orzeknie o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód. W sytuacji gdy nawet sąd stwierdzi, że pomiędzy małżonkami ustała w sposób trwały więź duchowa, fizyczna i gospodarcza, to rozwodu może nie orzec w kilku konkretnych sytuacjach. Mam na myśli sytuacje gdy, w konkretnej sprawie wystąpi tzw. negatywna przesłanka rozwodowa, która stanowi podstawę do oddalenia powództwa o rozwód. W niniejszym wpisie wyjaśnię Państwu w jakich sytuacjach wystąpią wspomniane negatywne przesłanki rozwodowe przemawiające za oddaleniem powództwa.

Ucierpienie dobra wspólnych małoletnich dzieci

Ucierpienie dobra wspólnych małoletnich dzieci jest pierwszą negatywną przesłanką rozwodową. To sytuacja kiedy sąd pomimo ziszczenia się pozytywnych przesłanek rozwodowych finalnie orzeknie o oddaleniu powództwa, kierując się dobrem wspólnych małoletnich dzieci małżonków. Sąd dokonujący oceny wystąpienia tej przesłanki negatywnej, powinien porównać sytuację dzieci przed orzeczeniem rozwodu i po jego orzeczeniu. Sąd będzie rozważać czy orzeczenie rozwodu nie spowoduje osłabienia więzi z dziećmi tego z małżonków, przy którym dzieci nie pozostaną, w stopniu mogącym ujemnie wpłynąć na wykonywanie jego obowiązków rodzicielskich oraz czy orzeczenie rozwodu pogłębi konflikt co do wychowywania dzieci. Decydujące znaczenie przy ocenie wystąpienia tej przesłanki negatywnej odgrywa wiek dzieci, ich dotychczasowe stosunki z rodzicami a także stan zdrowia i stopień wrażliwości dzieci.

Sprzeczność orzeczenia rozwodu z zasadami współżycia społecznego

Drugą z negatywnych przesłanek jest sprzeczność orzeczenia rozwodu z zasadami współżycia społecznego. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że orzeczenie rozwodu jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w sytuacji, gdy z zasadami tymi nie dałoby się pogodzić rażącej krzywdy, jakiej doznałby małżonek sprzeciwiający się orzeczeniu rozwodu, przeciw rozwodowi przemawiają poważne względy natury społeczno-wychowawczej, które nie pozwalają na to, by orzeczenie rozwodu sankcjonowało stan faktyczny powstały na tle złego traktowania i złośliwego stosunku do współmałżonka lub dzieci oraz z powodu innych przejawów lekceważenia instytucji małżeństwa i rodziny lub obowiązków rodzinnych. Sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego wystąpi w sytuacjach, w których zachodzi konieczność zapewnienia drugiemu małżonkowi szczególnej ochrony. Chodzi o ochronę instytucji małżeństwa w pewnych wyjątkowych sytuacjach, w których pomimo zupełności i trwałości rozkładu pożycia małżeńskiego zasadne jest niedopuszczenie do wydania orzeczenia pozostającego w sprzeczności z powszechnie akceptowanymi wartościami w tym zasadami moralnymi i zasadami słuszności. Jako przykłady można podać sytuacje gdy jedno z małżonków jest nieuleczalnie chore, wymaga opieki materialnej i moralnej współmałżonka, a rozwód stanowiłby dla niego rażącą krzywdę, gdy rozkład pożycia jest następstwem lekkomyślnego stosunku do instytucji małżeństwa, lekceważenia obowiązków małżeńskich od chwili zawarcia związku czy też wskutek rozwodu mogłoby ucierpieć dobro pełnoletnich, lecz jeszcze niesamodzielnych i potrzebujących szczególnej troski i pomocy rodziców.

Żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego

Trzecią a zarazem ostatnią negatywną przesłanką jest sytuacja, w której z żądaniem orzeczenia rozwodu występuje małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego, gdy drugi z małżonków nie godzi się na rozwód i takie stanowisko nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W sytuacji gdy pozwany małżonek nie wyraża zgody na rozwód, to wówczas sąd ustali, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Wyłączna wina małżonka oznacza, że to on ponosi i jedynie jemu można mu przypisać całkowitą winę za rozkład pożycia małżeńskiego, a drugi małżonek nie przyczynił się do rozpadu małżeństwa w jakimkolwiek stopniu. Co za tym idzie omawiana przesłanka negatywna nie znajdzie zastosowania, gdy żaden z małżonków nie został uznany za winnego rozkładu pożycia lub gdy oboje małżonkowie zostali uznani za winnych rozkładu pożycia. Jeżeli pozwany małżonek otrzyma odpis pozwu o rozwód z żądaniem orzeczenia rozwiązania małżeństwa przez rozwód bez orzekania o winie, a nie wyraża zgody na rozwód, to wówczas będzie musiał wykazać wyłączną winę współmałżonka.
Należy jednak pamiętać, że orzeczenie rozwodu w sytuacji gdy z żądaniem występuje małżonek wyłącznie winny rozkładu małżeństwa będzie dopuszczalne w dwóch sytuacjach, a mianowicie gdy drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód lub gdy odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna zasadami współżycia społecznego.
Wyrażenie zgody przez małżonka niewinnego rozkładu pożycia oznacza, że w danych okolicznościach małżonkowie są jednomyślni co do potrzeby rozwiązania ich związku. Niemniej jednak zgoda takiego małżonka musi zostać wyrażona przed sądem rozwodowym, istnieć w chwili wyrokowania i musi być wyraźna, niczym nieskrępowana, a nadto podlega w toku postępowania kontroli sądu pod kątem występowania wad oświadczenia woli, a zwłaszcza groźby. Nie ulega bowiem wątpliwości, że małżonek niewinny może znajdować się pod presją i naciskiem ze strony współmałżonka, mających na celu skłonienie go do wyrażenia zgody na rozwód. W takich sytuacjach brak jest podstaw do uznania wyrażonej zgody jako wyraz dobrowolnej chęci rozwiązania małżeństwa.
Z kolei odmowa zgody małżonka niewinnego na rozwód może zostać uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego w sytuacji gdy małżonek niewinny przy odmowie zgody na rozwód kieruje się wyłącznie szykaną pod wpływem uczuć zemsty i nienawiści wobec małżonka winnego, który składa pozew o rozwód czy też w wypadku gdy odmowa zgody na rozwód służy już tylko chęci zamanifestowania określonej przewagi nad małżonkiem domagającym się rozwodu i przeszkodzenia w ułożeniu sobie przez niego życia osobistego.
Należy jednak wyraźnie podkreślić, że każdy stan faktyczny konkretnej sprawy wymaga indywidualnego rozważenia wszystkich istotnych okoliczności.

W razie jakichkolwiek pytań i wątpliwości pozostaję do Państwa dyspozycji, służę radą i zapraszam do kontaktu.